Wat is seksualiteit

Wat verstaan we onder seksualiteit?

De definitie van de World Health Organisation (WHO):

“Seksualiteit is een centraal aspect van het mens-zijn gedurende het gehele leven en omvat geslacht, gender-identiteit, en –rollen, seksuele geaardheid, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting. Seksualiteit wordt ervaren en uitgedrukt in gedachten, fantasieën, verlangens, overtuigingen, houdingen, waarden, gedragingen, praktijken, rollen en relaties. Hoewel seksualiteit al deze dimensies kan omvatten, worden niet alle altijd ervaren of uitgedrukt. Seksualiteit wordt beïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale, economische, politieke, culturele, ethische, juridische, historische, religieuze en spirituele factoren.” (WHO, 2002).

“mensen met EMB zijn heel erg kwetsbaar en hun seksuele behoeften kunnen gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd worden”

Jansen en Kingma-Thijssen (2012) onderscheiden in de seksuele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking drie centrale aspecten: lichamelijkheid, intimiteit en geslachtelijkheid. Lichamelijkheid heeft volgens hen betrekking op lichamelijk sensaties en de lichamelijk responsiviteit. Hierbij draait het om het ervaren van plezier en genot bij aanrakingen van het lichaam.
Intimiteit heeft betrekking op het vermogen en de wens om relaties en contacten aan te gaan. Er kan gedacht worden aan knuffelen, koesteren en het gevoel van veiligheid en gehechtheid. Tot slot gaat geslachtelijkheid om de biologische sekse, de genderidentiteit en de seksuele voorkeur.

“seksualiteit van kinderen is een andere dan die van volwassenen”

Onder seksualiteit verstaan we de seksuele ontwikkeling vanaf de geboorte. Bij mensen met EMB verloopt de ontwikkeling niet als vanzelf; ook de seksuele ontwikkeling niet. Soms worden fases overgeslagen of blijft men lang in eenzelfde fase. Het lichaam groeit, er worden hormonen aangemaakt, waardoor uiterlijke veranderingen optreden en ook veranderingen in gevoel en gedrag.
Net als verstoringen op andere ontwikkelingsgebieden kan ook de seksuele ontwikkeling verstoord raken. Wanneer er geen aandacht voor de verstoring is kan dit leiden tot zich niet begrepen voelen, frustratie, angst en eenzaamheid of verdriet. Dit kan zichtbaar worden in bijzonder gedrag.

Ervaringen opdoen met het eigen lichaam is belangrijk voor de cognitieve, de motorische, de sensorische en de emotionele ontwikkeling. Maar ook voor de seksuele ontwikkeling.

Lichamelijke sensaties
De ervaringen met het eigen lichaam waar het in de seksuele ontwikkeling om gaat, zijn de lichamelijke sensaties. Het ervaren van plezier en genot bij aanrakingen van het lichaam. Bij het zien van personen, plaatjes, voorwerpen. Bij het horen van een stem. Bij het ruiken van een bepaalde geur. Er worden verschillende ontwikkelingsfasen doorlopen van ontdekken met de mond, de anus, de geslachtsorganen en lichamelijk contact.

Beeld van jezelf
In de seksuele ontwikkeling speelt op de vorming van een beeld van zichzelf als man of vrouw speelt een rol. Weten wat je geslacht is: je bent een man of een vrouw op basis van je chromosomen en uiterlijke kenmerken. Je hebt een genderidentiteit: je voelt je een jongen of meisje, man of vrouw. Je hebt een seksuele oriëntatie: een voorkeur voor mannen of vrouwen. Je voelt je aangetrokken tot de andere sekse of juist niet of tot beide.

Relaties met anderen
De seksuele ontwikkeling vindt ook plaats in relaties met anderen. Jezelf voelen via de ander, gekoesterd en geknuffeld worden door de ander, zijn positieve lichamelijke en emotionele ervaringen. Deze menselijke behoefte heeft een keerzijde, wanneer het om kwetsbare mensen gaat die niet weerbaar zijn. Er zijn grenzen aan lichamelijk contact en intimiteit in de relatie met een ander. Er is een algemeen geldende norm, maar ook wettelijke regels in wat wel en niet mag. Er moet voldoende aandacht zijn voor veiligheid, privacy, en duidelijkheid over wat wel en niet is toegestaan.